10 belangrijke data in de geschiedenis van de Notre-Dame in Parijs

Op maandag 15 april 2019 waren wereldwijd alle ogen gericht op de brandende Notre-Dame in Parijs. Na een urenlange brand stond de grootste structuur nog overeind en zijn vele kunstwerken en relikwieën uit de kerk gered. Het meest bezochte historische monument in Europa, met 13 miljoen bezoekers per jaar, heeft op deze dag opnieuw geschiedenis geschreven. We blikken terug op de 10 belangrijkste data in de geschiedenis van dit bijzondere Unesco-werelderfgoedmonument. En kijken vooruit naar de heropening die gepland staat in december 2024.

1163: het leggen van de eerste steen

Onder het bewind van Lodewijk VII besloot de bisschop van Parijs, Maurice de Sully, in 1160 een majestueuze kathedraal te bouwen ter ere van de Heilige Maagd Maria. Deze kathedraal moest in plaats van de kathedraal Saint-Étienne op het Ile de la Cité komen te staan. De koning, het volk en de kerk steunden allemaal het project en de eerste steen werd drie jaar later, in 1163, gelegd.

1239: een kostbaar relikwie

Ondanks dat de Notre-Dame nog niet klaar was, bewaakte ze al een heilige schat, gebracht door Saint Louis: de doornenkroon van Jezus Christus. Om dit relikwie aan de Parijzenaars te presenteren, werd er een welkomstceremonie georganiseerd.

1272: een juweel van de gotische stijl

Na meer dan 100 jaar werk was de kathedraal dan eindelijk klaar. De Franse uitdrukking ‘attendre 107 ans’ (107 jaar wachten) is naar aanleiding van deze periode tot stand gekomen. Het wordt in de alledaagse taal vaak gebruikt om ergernis uit te drukken als men eindeloos moest wachten. Desondanks was het het wachten zeker waard en is het bouwwerk nu een van de grootste westerse kathedralen: een meesterwerk van de gotische kunst.

1789: de Tempel van de Rede

De Notre-Dame, het symbool van macht, is bijzonder toegetakeld tijdens de Franse Revolutie. Haar schat werd geplunderd, haar torenspits gedemonteerd en haar beelden onthoofd of zelfs volledig vernield. Verstoken van haar religieuze functie, werd de kathedraal gebruikt als Tempel van de Rede en vervolgens als opslagplaats voor wijn. Sommigen sloopten zelfs stukken muur om de stenen vervolgens te verkopen. Uiteindelijk heeft de kathedraal zich goed staande weten te houden tijdens deze turbulente periode.

1804: de kroning van Napoleon Bonaparte

In 1802 is de rust wedergekeerd en werd het katholicisme weer geëerd in de Notre-Dame. Twee jaar later, in 1804, werd Napoleon I hier door paus Pius VII gekroond tot keizer van Frankrijk. De hele ceremonie duurde in totaal meer dan vijf uur en is vereeuwigd met een van de beroemdste schilderijen van het Louvre: ‘De kroning van Napoleon’, een werk van Jacques-Louis David.

1831: Victor Hugo schiet te hulp

Na de Franse Revolutie, het verstrijken van de tijd en de stijgende desinteresse van de Parijzenaren ging de Notre-Dame sterk achteruit. Victor Hugo, die erg gesteld was op het monument, besloot om de kathedraal al zijn lof te geven in zijn boek ‘Notre-Dame de Paris’. Hierdoor herontdekte de wereld de schoonheid van het monument en werd besloten om de Notre-Dame de nodige restauraties te geven.

1844: de torenspits van Viollet-Le-Duc

Een enorm renovatie- en restauratieproject onder leiding van Eugène Viollet-Le-Duc is begonnen in 1844. Deze gepassioneerde architect gaf de Notre-Dame haar pracht terug door haar aan te kleden met waterspuwers en andere mythische wezens. Hij besloot ook om op het dak een nieuwe torenspits te maken, geïnspireerd op die van de kathedraal in Orléans. Na 20 jaar werk kreeg de Notre-Dame het uiterlijk van hoe we haar kennen voor de brand in 2019. Dit is dezelfde torenspits die op 15 april 2019 in de vuurzee verloren ging.

1944: een 'Magnificat' voor de vrijheid

Sinds het herstel van Frankrijk na de Honderdjarige Oorlog in 1437, vieren de Parijzenaars hun militaire overwinningen op het plein voor de kathedraal. Zo werd daar in de 15e eeuw en in 1918 ook het ‘Te Deum’ gezongen: een volkslied dat werd gezongen tijdens feesten en na overwinningen. En op 26 augustus 1944 was het het ‘Magnificat’ dat werd gebruikt om de vrijheid te vieren.

1991: benoemd tot Unesco-werelderfgoed

Net als alle andere Parijse gebouwen aan de oevers van de Seine, staat de Notre-Dame op de werelderfgoedlijst van Unesco dat het erkent als een ‘architecturaal meesterwerk’ en gebruikt als voorbeeld voor de gotische architectuur.

2019: een uitzonderlijk reconstructieplan

In 2019 viert de Notre-Dame haar 850e verjaardag. Terwijl de kathedraal midden in een renovatieproject zit, wordt ze getroffen door een grote brand die het dak en de torenspits verwoest. Hoewel de restauraties naar verwachting meerdere jaren zullen duren, zijn vele kunstwerken en schatten bewaard gebleven. Ook is de structuur van het gebouw nog intact. Dankzij de sterke betrokkenheid in Frankrijk en in het buitenland, bereidt de kathedraal zich voor op een nieuwe pagina in haar geschiedenis door middel van een uitzonderlijk reconstructieplan.

2023: de heropbouw maakt grote vorderingen

Slechts vier jaar na de brand en ondanks het overlijden in augustus 2023 van Jean-Louis Georgelin, die belast was met het toezicht op de restauratie van het monument, zijn er al veel grote mijlpalen bereikt. Zo is de dakconstructie hersteld, staat de torenspits weer overeind en zit het grote dak er weer op. Binnen zijn de schoonmaak- en restauratiewerkzaamheden bijna afgerond. Net als de restauratie van het metselwerk, de gewelven, het koor en de decoraties in de sacristie. Al het werk is uitgevoerd volgens de tekeningen en oude technieken van de verschillende perioden waarin de kathedraal werd gebouwd (tussen de 13de eeuw en de 19de eeuw). Het laat zien hoezeer de Franse ambachtskunst nog altijd springlevend is. Of het nu gaat om timmerwerk, dakdekken, metselen, steenhouwen, siersmeedwerk, glasblazen, schilderwerk en beeldhouwen.

Tips voor duurzaamheid
Kijk je er ook zo naar uit om dit prachtige gebouw in de Franse hoofdstad weer te bezichtigen? Dan ben je waarschijnlijk niet de enige. Om het geduld van alle toeristen niet al te zeer op de proef te stellen is er totdat de Notre-Dame weer opengaat een unieke expositie te zien onder het voorplein, genaamd ‘Notre-Dame de Paris, au cœur du chantier’. Deze tentoonstelling geeft een bijzonder inkijkje in de herstelwerkzaamheden en alle technische, historische en esthetische uitdagingen die daarbij komen kijken. En dan hebben we de veiligheid nog niet eens genoemd. Daarnaast wordt ook de kennis en know-how van alle vakwerklieden die hun bijdrage aan de herstelwerkzaamheden leveren voor het voetlicht gebracht.

Of je nu voor of na de heropening, die gepland staat voor eind 2024, een bezoek brengt aan Parijs, ga als het even kan buiten de drukke periodes om (vakanties, lange weekenden, feestdagen). En boek je verblijf zo ver mogelijk van tevoren. Dan zijn de rijen niet zo lang en is het minder druk bij de belangrijkste toeristische bezienswaardigheden. Geef ter plaatse de voorkeur aan het openbaar vervoer, ga wandelen of huur een fiets. Daarmee verminder je bovendien de CO₂-uitstoot in Parijs. Ook voor jezelf als bezoeker wel zo fijn!

Meer informatie:

Lees ook:

De Notre-Dame in Parijs op de kaart 

Als gevolg van de brand op 15 april 2019 is de kathedraal van de Notre-Dame op het Ile de la Cité tot nader order gesloten voor publiek. Het is nog wel mogelijk om een groot deel van het gebouw, dat ondanks de vlammen goed standhield, van buitenaf te bewonderen.